Czy zwrotnica uniwersalna to dobry wybór?

Poprzedni wpis w temacie:
Zwrotnica dwudrożna 18db na oktawę. Tonsil ZG15C, GDN 16/10 i GDW 9/60

Zwrotnica uniwersalna

W internecie można napotkać wiele negatywnych opinii na temat projektowania zwrotnic przy pomocy internetowych kalkulatorów czy budowania kolumn głośnikowych z użyciem dostępnych w handlu "zwrotnic uniwersalnych". Zapewne jest w tym sporo racji i nie należy tego robić bez zgłębienia podstaw elektroakustyki. 

W przypadku zwrotnicy co najmniej należy dobrać pasmo podziału do charakterystyk użytych głośników. Każdy głośnik pracuje dobrze tylko w pewnym zakresie częstotliwości i tak należy dobierać głośniki aby obszary "dobrej pracy" zachodziły na siebie. W miejscu "zachodzenia" dokonujemy "cięcia" zwrotnicą. Przez obszar "dobrej pracy" głośnika należy rozumieć zakres względnie  płaskiej charakterystyki częstotliwościowej. Można go odczytać z wykresu o ile jest rzetelny i udostępniony przez producenta. Z reguły głośniki pracują gorzej na krańcach przenoszonego pasma.

Charakterystyka częstotliwościowa głośnika Tonsil GDW 9/60

Jak widać wyżej na przykładzie głośnika Tonsil GDW 9/60 początek wykresu nie wygląda dobrze. Odchylenia sięgają 10db. Obszar względniej płaskiej charakterystyki (z lekkim spadkiem) rozciąga się od dwóch i pół do siedmiu kHz. Dalej charakterystyka przechodzi znów w poszarpaną. Zalecana przez producenta częstotliwość podziału nie powinna być niższa niż 3kHz. Częstotliwość rezonansowa deklarowana przez producenta to 1500Hz.

Powyższy wykres przedstawia najpopularniejszy rodzaj pomiaru stosowany przez producentów czyli wykonany w osi głośnika. Niektórzy producenci prezentują na jednym wykresie dodatkowo charakterystyki poza osią. Wtedy można zobaczyć jak dramatycznie słabe charakterystyki kątowe mają głośniki wysokotonowe w tym nawet te bardzo drogie.

Charakterystyki kątowe: 0, 30 i 60 stopni

Oczywiście nie ma żadnej gwarancji, że "zwrotnica uniwersalna" dobrana jak wyżej, ale bez kompleksowej znajomości parametrów pracy głośników oraz zmierzenia wpływu obudowy i elementów zwrotnicy na działanie całego zespołu głośnikowego  poprawnie spełni stawiane przed nią zadania. W najgorszym przypadku może dojść do uszkodzenia wzmacniacza z powodu spadku impedancji kolumn poniżej wartości krytycznej dla wzmacniacza.

Wniosek dla konstruktora amatora: jeżeli charakterystyki częstotliwościowe posiadanych głośników wskazują na podział na 4kHz to zakup "zwrotnicy uniwersalnej" dzielącej pasmo na poziomie 3kHz nie będzie dobrym wyborem. W przypadku nieznajomości przebiegu charakterystyk lub braku informacji od producenta o zalecanych częstotliwościach podziału traci sens dobieranie zwrotnicy do głośników. Trzeba poszukać lepiej opisanych przetworników.

 

Kolejne wpisy w temacie:

Jak zwrotnica głośnikowa dzieli pasmo akustyczne?