Pokazywanie postów oznaczonych etykietą GDS 31-21/5. Pokaż wszystkie posty

wtorek, 30 listopada 2021

8. Fonica A-14 wersja finalna. Pomiar impedancji

Posłuchać starego

Zmagania związane z "ulepszeniem" kolumn Fonica A-14 opartych na owalnym piętnastoomowym głośniku GDS 31-21/5 zostały naszkicowane w serii postów:

Została zbudowana nowa skrzynia o nieco większej wysokości w celu dodania głośnika wysokotonowego. Ostatecznie został wykorzystany kopułkowy głośnik Tonsila GDWK 8-11/120 15Ω filtrowany kondensatorem 1µF oraz doposażony w obwód Zobla. Końcowy pomiar modułu impedancji wygląda tak:

Pomiar modułu impedancji klona Fonici A-14

Jak widać szału nie ma i można jeszcze nad tym popracować przez lepsze dobranie obwodu Zobla dla głośnika wysokotonowego. Pewnym ograniczeniem będzie wysoka filtracja na poziomie 10kH (kondensator 1µF) oraz brak obwodu Zobla dla głośnika szerokopasmowego. Dla całej kolumny moduł impedancji poza rezonansem wykazuje rozrzut między 19 a 12 omów. Teoria mówi, że nie powinien być większy niż 15Ω +/- 15% czyli 17,25-12,75Ω.

Uwagi dla naśladowców:

Głośników owalnych nie należy montować w obudowach zamkniętych (to gdyby ktoś rozważał takową).
Głośnika niefiltrowanego nie należy doposażać w obwód Zobla (to gdyby ktoś rozważał takowy pomysł).
Dla uzyskania punktowego źródła dźwięku głośnik wysokotonowy należy zamontować jak najbliżej szerokopasmowego.
Najprawdopodobniej da się zachować oryginalną wysokość kolumny o ile głośnik GDS 31-21/5 zostanie zamontowany pod kątem 45 stopni - więcej miejsca na głośnik wysokotonowy. Takie rozwiązanie stosowano np. w zespołach głośnikowych ZGZ-11. Prawdopodobnie pogorszy to charakterystykę w pionie jednakże poprawi w poziomie.
Dla zachowania brzmienia epoki najlepszym wyborem wydaje się być piętnastoomowy tonsilowski GDW 6,5/1,5. Dodatkowym plusem jest to, że podobnie jak w GDS magnes zbudowany jest ze stopu alnico. Minus to pasmo sięgające tylko 16kH pod warunkiem, że trafimy na dobry egzemplarz.
Generalizując na moje ucho różnica w brzmieniu pomiędzy głośnikiem wysokotonowym papierowym (stożkowym), a kopułkowym jest taka, że ten pierwszy będzie bardziej odznaczał się w rejestrach niższych, a ten drugi w wyższych tonów wysokich. Papierowy będzie "podbijał" w kierunku tonów średnich, a kopułkowy "wyostrzy syczące końcówki".
W projekcie głośnik wysokotonowy montowany jest od środka co oznacza, że promieniuje przez kanał o długości równej grubości ścianki mogący mieć istotny wpływ na rozchodzenie się dźwięku (odbicia, załamania). W rozwiązaniach z epoki zwykle stosowano montaż głośników wysokotonowych od zewnątrz przysłaniając je zdejmowanymi maskownicami.
Trzeba pamiętać, że zmieniając sposób zamontowania głośnika wysokotonowego na zewnętrzy zostanie on przesunięty do przodu o grubość ścianki względem głośnika szerokopasmowego czyli dźwięki wyższe, które jednocześnie emitują oba głośniki będą jeszcze mocniej przesunięte względem siebie. Do słuchacza najpierw dotrze dźwięk z głośnika wysokotonowego. Na niego z pewnym opóźnieniem nałoży się dźwięk z głośnika szerokopasmowego. Nie jest to zjawisko korzystne.
Alternatywnym rozwiązaniem może być zaprojektowanie oddzielnej "nadstawki" dla głośnika wysokotonowego, którą będzie można swobodnie przesuwać przód, tył "ustawiając" ją tak aby dźwięk z obu głośników docierał jednocześnie. Przykładowo fala dźwiękowa o częstotliwości 10kH ma zaledwie 3,4cm długości (340m/10000) czyli mniej więcej tyle co podwójna grubość ścianki. Niestety rozwiązanie ma również wadę. Wzrasta kąt pomiędzy głośnikami, a słuchaczem - dwa źródła dźwięku zamiast jednego.
Dodając głośnik wysokotonowy zyskujemy jedną zaletę w postaci poszerzenia pasma i dziedziczymy wszystkie wady zespołów wielodrożnych.

czwartek, 28 października 2021

Tonsil GD 31-21/5 parametry głośnika

Znawcy wiedzą o co chodzi

Poniżej karta katalogowa krążąca po internecie:

Tonsil GD 31-21/5 parametry

"Znawcy wiedzą o co chodzi" tajemnicza formuła czasem zamieszczana na portalach internetowych w ogłoszeniach dotyczących sprzedaży starych głośników, w których stosowano magnes alnico. Jak można przeczytać i zobaczyć wyżej cudów nie ma. Pasmo przenoszenia rozciąga się od 50 do 9500Hz przy efektywności 93dB i nierównomiernościach charakterystyki sięgających aż 13dB.

Dane techniczne głośników Tonsil

Nieco inne dane podaje A. Witort na stronie 161 w "Stereofonii dla wszystkich" z 1973 roku (grafika wyżej). Pasmo przenoszenia 40-8000Hz, częstotliwość rezonansowa 45Hz. Z kolei w "Głośnikach i zespołach głośnikowych" z 1976 roku na stronie 320 ten sam autor zamieścił: pasmo przenoszenia 45-9500Hz, częstotliwość rezonansowa 45Hz, efektywność 93dB oraz komentarz "Uniwersalny".

Tonsil GD 31-21/5 co to za głośnik

Zaletami głośnika są: efektywność rzędu 93dB uzyskiwana między innymi dzięki zastosowaniu stopu alnico w produkcji magnesu, odlewany aluminiowy kosz zapewniający odpowiednią sztywność i gaszenie drgań oraz duża w miarę płaska membrana redukująca efekt Dopplera.

Jak gra taki stary szerokopasmowy głośnik? Trzeba posłuchać. Najkrócej mówiąc inaczej. Nie epatuje ani tonami niskimi ani wysokimi. Tony średnie nie są spychane na drugi plan. Tak naprawdę to to co najciekawsze dzieje się pomiędzy głośnikami czyli scena, scena, scena muzyczna. Mamy tylko jedno punktowe źródło dźwięku w ten sposób unikamy wszelkich wad zespołów głośnikowych wynikających z zastosowania większej liczby głośników oraz użycia zwrotnic głośnikowych. Przetwornik przenosi głównie tony średnie czyli te, w których paśmie dzieje się najwięcej, a ludzki słuch jest najbardziej wyczulony.

Dźwięk w żaden sposób nie jest męczący, a słowo mówione brzmi wyśmienicie. Myślę, że kto pozna nie będzie chciał się pozbyć, a mając w alternatywie dudniące i syczące zespoły głośnikowe chętnie dla ukojenia uszu będzie sięgał po kolumny na szerokopasmowcach.

Głośnika GD 31-21/5 nie słyszałem, ale znam jego mniejszego brata o węższym paśmie przenoszenia GD 26-18/3 montowanego m.in. w Fonice A-12 oraz wersję GDS 31-21/5 montowaną m.in. w Fonice A-14 o jeszcze szerszym paśmie przenoszenia podawanym w skrajnych przypadkach jako 40-14kH i sprawności 97dB. Myślę, że obie wartości są przesadzone.

niedziela, 3 października 2021

1. Pomiar impedancji Fonica A-14 na GDS 31-21/5

Stary ale jary

Gwoli ścisłości nie chodzi o oryginalne kolumny Fonica A-14, ale o zrobione na ich wzór. Miałem jedną kolumnę Fonica A-14 oraz zapasowy owalny głośnik GDS 31-21/5. Przez kilka lat nie udało się dokupić drugiej oryginalnej obudowy. Pozostało zrobić nowe stare kolumny. W nowym projekcie obudowy zostały lekko podniesione, aby w ścianie frontowej swobodnie dodać głośnik wysokotonowy, którego nie ma w pierwotnym projekcie.

Fabrycznie Fonica A-14 składa się tylko z 15 omowego głośnika szerokopasmowego GDS 31-21/5 oraz prostokątnego otworu bass reflex rzędu 100cm kwadratowych. Wymiary otworu bass reflex zostały zachowane. Głośnik wysokotonowy został dodany dla rozszerzenia pasma przenoszenia w górę jednocześnie dla zachowania pierwotnego brzmienia można go przełącznikiem na obudowie włączyć lub wyłączyć.

Fonica A-14 w nowej odsłonie à la Marshall

Jako wysokotonowy został użyty stożkowy, ośmioomowy Visaton TW 6 NG o paśmie przenoszenia 1000-30000Hz i sprawności 91dB. Dlaczego ten? Szukałem czegoś małego co da się zmieścić w kanałach bass reflex kolumn Fonica A-12 aby nie wiercić w ścianie przedniej dodatkowego otworu dewastującego oryginał, papierowego aby zachować brzmienie epoki, nie rzucającego się w uszy aby uzupełnić, a nie zdominować głośnik szerokopasmowy GD 21-18/3. Padło na Visaton TW 6 NG o rozmiarze 6 x 6cm. Kiedy pojawił się pomysł bazujący na Fonice A-14 ... w projekcie przewidziano miejsce dla tych głośników. Zostały przemontowane z Fonic A-12 do nowych obudów. Fonici A-12 wróciły do wersji oryginalnej.

W przypadku Fonici A-12 alternatywnie rozpatrywane były tonsilowskie wysokotonowe: GDW 9/60 oraz z epoki stary GDW 6,5/1,5. Pierwszy jest po prostu za duży - nadmierne ograniczenie swobody przepływu powietrza w otworze bass reflex. W dodatku przy sprawności rzędu 94dB mógłby się zanadto wybijać ponad GD 21-18/3. Drugi jest mniejszy, ale jego górne pasmo (16kH) wyraźnie przegrywa z Visatonem (30kH).

Pomiar modułu impedancji

Późniejsze pomiary modułu impedancji pokazały, ze zestawienie szerokopasmowego głośnika 15Ω z 8Ω wysokotonowym nie jest dobrym pomysłem. Jak widać na drugiej grafice niżej moduł impedancji zespołu głośnikowego spada znacznie poniżej 15Ω.


Krzywa modułu impedancji dla samego GDS 31-21/5 w obudowie

Krzywa z dołączonym głośnikiem wysokotonowym

Powiązane:

niedziela, 26 września 2021

Amatorskie zestawy głośnikowe do 40 litrów

Zestaw głośnikowy do domu

Artykuł z epoki znaleziony w internecie. "Młody Technik" ze stycznia oraz dokończenie z lutego 1972. Szczególnie ciekawy jest opis drugiego projektu o parametrach Hi-Fi gdzie zamieszczone są uwagi dotyczące doboru głośników oraz opis działania rozbudowanej zwrotnicy. Autor kolumny głośnikowe nazywa jeszcze "szafami". W projektach wykorzystano głośnik: GDS 31-21/5.

Niestety nie mam kontaktu z autorem. Mam nadzieję, że nie będzie miał nic przeciwko publikacji w innym przypadku tekst zostanie usunięty.

Amatorskie zestawy głośnikowe

piątek, 17 września 2021

Szerokopasmowy zestaw głośnikowy w dwóch wariantach

Kolumny szerokopasmowe

Artykuł z epoki znaleziony w internecie. "Młody Technik" z kwietnia 1969. Warto przeczytać gdyż projekty zaskakują dojrzałością jednocześnie warto zwrócić uwagę na znaczenie słowa "szerokopasmowy". Nie oznacza ono tak jak dziś głośnika szerokopasmowego, ale zespół wielodrożny w dorozumieniu przenoszący szersze pasmo niż pojedynczy głośnik. W projektach wykorzystano głośniki: GD 30/10, GD 31-21/5, GDS 31-21/5, GD 18-13/2 oraz GDW 6,5/1,5.