7. GDWK 8-11/120 15Ω dobór obwodu Zobla

Trafiony zatopiony

Wystarczający dobry rezultat został osiągnięty już dla pierwszej testowanej pary: rezystor 15Ω i kondensator 0,47µF. Być może jeszcze lepszy będzie dla nieco większego rezystora np. 18Ω lub 19Ω . Niestety nie dysponowałem takowymi.

GDWK 8-11/120 15Ω, dobór obwodu Zobla

Powiązane:

1. Pomiar impedancji Fonica A-14 na GDS 31-21/5
2. Visaton GDW TW6NG dobór obwodu Zobla
3. Tonsil GDW 6,5/1,5/1 głośnik wysokotonowy parametry techniczne 
4. GDW 6,5/1,5/1 15Ω dobór obwodu Zobla
5. GDWK 8-11/120 15Ω głośnik stosowany w kolumnach Bolero Tonsil
6. GDWK 8-11/120 15Ω reklamacja i pomiar modułu impedancji
7. GDWK 8-11/120 15Ω dobór obwodu Zobla
8. Fonica A-14 wersja finalna. Pomiar impedancji

4. GDW 6,5/1,5/1 15Ω dobór obwodu Zobla

Dobór obwodu

Wykres modułu impedancji głośnika przedstawiono tutaj. Metoda: na zasadzie prób i błędów. Przygotowane elementy elektroniczne: rezystor 15Ω oraz kondensatory od 1,5µF w dół. Oceniając na oko najlepszy rezultat został osiągnięty dla pary 15Ω i 0,47µF:

Wykres moduł impedancji GDW 6,5/1,5/1 z obwodem Zobla

Zmiana głośnika

W zespole głośnikowym zbudowanym na podobieństwo Fonici A-14 został oprócz szerokopasmowego pierwotnego GDS 31-21/5 15Ω dodatkowo użyty niewielki głośnik wysokotonowy Visaton TW6NG 8Ω. Dlaczego akurat ten zostało opisane tutaj.

Zgodnie z sugestiami Tomasza Łyska autora "Wprowadzenia do projektowania układów zwrotnic zestawów głośnikowych poradnik praktyczny" rozpoczęły się poszukiwania 15Ω zamiennika dla 8 omowego TW6NG. Visaton nie produkuje jego 15Ω wersji. Połączenie szerokopasmowego głośnika 15Ω z 8Ω wysokotonowym nie jest poprawnym pomysłem.

Wybór padł na stare głośniki Tonsil GDW 6,5/1,5/1 o impedancji 15Ω i tylko nieco większym rozmiarze od Visatona, które ktoś sprzedawał na jednym z portali aukcyjnych.      

Powiązane:

1. Pomiar impedancji Fonica A-14 na GDS 31-21/5
2. Visaton GDW TW6NG dobór obwodu Zobla
3. Tonsil GDW 6,5/1,5/1 głośnik wysokotonowy parametry techniczne 
4. GDW 6,5/1,5/1 15Ω dobór obwodu Zobla
5. GDWK 8-11/120 15Ω głośnik stosowany w kolumnach Bolero Tonsil
6. GDWK 8-11/120 15Ω reklamacja i pomiar modułu impedancji
7. GDWK 8-11/120 15Ω dobór obwodu Zobla
8. Fonica A-14 wersja finalna. Pomiar impedancji

2. Visaton GDW TW6NG dobór obwodu Zobla

Visaton TW6NG dobór obwodu

 

Dotyczy zespołu głośnikowego przedstawionego tutaj. Metoda: na zasadzie prób i błędów. Przygotowane elementy elektroniczne: rezystory 8,2Ω oraz 10Ω oraz kondensatory 1µF i 1,2µF. Wykres modułu impedancji dla głośnika Visaton TW6NG wygląda tak:

Wykres modułu impedancji Viaton GDW TW6NG

Jak widać wyżej w obszarze rezonansu głośnika (pik) moduł impedancji nie przekracza 11 omów. Producent na swojej stronie zamieścił nieco inny wykres:

Z firmowej karty informacyjnej Visation TW 6 NG

Z przetestowanych par najlepszy rezultat został osiągnięty dla kombinacji 10Ω  i 1µF:

Powiązane:

1. Pomiar impedancji Fonica A-14 na GDS 31-21/5
2. Visaton GDW TW6NG dobór obwodu Zobla
3. Tonsil GDW 6,5/1,5/1 głośnik wysokotonowy parametry techniczne 
4. GDW 6,5/1,5/1 15Ω dobór obwodu Zobla
5. GDWK 8-11/120 15Ω głośnik stosowany w kolumnach Bolero Tonsil
6. GDWK 8-11/120 15Ω reklamacja i pomiar modułu impedancji
7. GDWK 8-11/120 15Ω dobór obwodu Zobla
8. Fonica A-14 wersja finalna. Pomiar impedancji

YouTube: Silent Circle - Touch In The Night (1985).

GDWK 10/80/19 dobór obwodu Zobla

Pierwszy dobór obwodu

Na pierwszy ogień poszły używane głośniki marki Tonsil GDWK 10/80/19 bo były najbliżej ręki. Metoda: na zasadzie prób i błędów. Przygotowane elementy elektroniczne: rezystory 8,2Ω oraz 10Ω oraz kondensatory 1µF, 1,2µF oraz 1,5µF (reszta w torebce). Wykres dla samego głośnika wygląda tak:

Wykres modułu impedancji GDWK 10/80/19

Przetestowane zestawy: 8,2Ω + 1,5µF, 8,2Ω + 1,2µF oraz 8,2Ω + 1µF. Najlepszy rezultat został osiągnięty dla ostatniej pary:

GDWK 10/80/19 z obwodem Zobla 8,2Ω + 1µF

Zmierzona rezystancja głośnika 7,3Ω. Dodatkowo została sprawdzona para: 10Ω + 1µF. Optycznie wynik został uznany za minimalnie gorszy. Rezultat dla drugiego GDWK 10/80/19:

Drugi GDWK 10/80/19 z obwodem Zobla 8,2Ω + 1µF

Dla drugiego głośnika w stosunku do pierwszego zaskakuje duża różnica w przebiegu wykresu modułu impedancji w zakresie rezonansu głośnika (piki na wykresach) oraz różnica w częstotliwości rezonansowej F(s). Być może jest to skutek uszkodzenia głośnika lub wady fabrycznej.

1. Pomiar impedancji Fonica A-14 na GDS 31-21/5

Stary ale jary

Gwoli ścisłości nie chodzi o oryginalne kolumny Fonica A-14, ale o zrobione na ich wzór. Miałem jedną kolumnę Fonica A-14 oraz zapasowy owalny głośnik GDS 31-21/5. Przez kilka lat nie udało się dokupić drugiej oryginalnej obudowy. Pozostało zrobić nowe stare kolumny. W nowym projekcie obudowy zostały lekko podniesione, aby w ścianie frontowej swobodnie dodać głośnik wysokotonowy, którego nie ma w pierwotnym projekcie.

Fabrycznie Fonica A-14 składa się tylko z 15 omowego głośnika szerokopasmowego GDS 31-21/5 oraz prostokątnego otworu bass reflex rzędu 100cm kwadratowych. Wymiary otworu bass reflex zostały zachowane. Głośnik wysokotonowy został dodany dla rozszerzenia pasma przenoszenia w górę jednocześnie dla zachowania pierwotnego brzmienia można go przełącznikiem na obudowie włączyć lub wyłączyć.

Fonica A-14 w nowej odsłonie à la Marshall

Jako wysokotonowy został użyty stożkowy, ośmioomowy Visaton TW 6 NG o paśmie przenoszenia 1000-30000Hz i sprawności 91dB. Dlaczego ten? Szukałem czegoś małego co da się zmieścić w kanałach bass reflex kolumn Fonica A-12 aby nie wiercić w ścianie przedniej dodatkowego otworu dewastującego oryginał, papierowego aby zachować brzmienie epoki, nie rzucającego się w uszy aby uzupełnić, a nie zdominować głośnik szerokopasmowy GD 21-18/3. Padło na Visaton TW 6 NG o rozmiarze 6 x 6cm. Kiedy pojawił się pomysł bazujący na Fonice A-14 ... w projekcie przewidziano miejsce dla tych głośników. Zostały przemontowane z Fonic A-12 do nowych obudów. Fonici A-12 wróciły do wersji oryginalnej.

W przypadku Fonici A-12 alternatywnie rozpatrywane były tonsilowskie wysokotonowe:  GDW 9/60 oraz z epoki stary GDW 6,5/1,5. Pierwszy jest po prostu za duży - nadmierne ograniczenie swobody przepływu powietrza w otworze bass reflex. W dodatku przy sprawności rzędu 94dB mógłby się zanadto wybijać ponad GD 21-18/3. Drugi jest mniejszy, ale jego górne pasmo (16kH) wyraźnie przegrywa z Visatonem (30kH).

Pomiar modułu impedancji

Późniejsze pomiary modułu impedancji pokazały, ze zestawienie szerokopasmowego głośnika 15Ω z 8Ω wysokotonowym nie jest dobrym pomysłem. Jak widać na drugiej grafice niżej moduł impedancji zespołu głośnikowego spada znacznie poniżej 15Ω.

Krzywa modułu impedancji dla samego GDS 31-21/5 w obudowie

Krzywa z dołączonym głośnikiem wysokotonowym

Powiązane:

1. Pomiar impedancji Fonica A-14 na GDS 31-21/5
2. Visaton GDW TW6NG dobór obwodu Zobla
3. Tonsil GDW 6,5/1,5/1 głośnik wysokotonowy parametry techniczne 
4. GDW 6,5/1,5/1 15Ω dobór obwodu Zobla
5. GDWK 8-11/120 15Ω głośnik stosowany w kolumnach Bolero Tonsil
6. GDWK 8-11/120 15Ω reklamacja i pomiar modułu impedancji
7. GDWK 8-11/120 15Ω dobór obwodu Zobla
8. Fonica A-14 wersja finalna. Pomiar impedancji

ZG-60-C201 wykres modułu impedancji

Optymalizacja wykresu krzywej impedancji 

Korzystając z uprzejmości Pana Tomasza Łyska autora udanej publikacji "Wprowadzenie do projektowania układów zwrotnic zestawów głośnikowych poradnik praktyczny" zamieszczam porównanie dwóch wykresów krzywej modułu impedancji. Starego dla ZG-60-C201 i współcześnie optymalizowanego dla kolumn na bazie Altus 300. Poniżej pełna treść dwóch komentarzy:

"W zasadzie warto dla przykładu porównać dwie charakterystyki:

- Tak to wygląda dla jednego z lepszych zestawów głośnikowych w historii Tonsilu, a mianowicie ZG60C201 w wykonaniu krajowym (z GDM18/40/1 zamiast Siare 17MSP):

Wykres modułu impedancji ZG-60-C201

- A to da się zrobić korzystając ze współczesnych metod optymalizacji numerycznej:

Zoptymalizowany dla kolumn na bazie Altus 300

Przy okazji nadmienię, że odchylenia +/- 15% poza obszarem rezonansów GDN-a wynikają tylko i wyłącznie z tolerancji wykonania oporników, cewek i kondensatorów a także samych przetworników. Gdyby elementy były idealne to poza obszarem rezonansów GDN-a wykres byłby prosty jak stół.

Quod erat demonstrandum!"

"Na tabliczce znamionowej zestawu ZG60C201 w wykonaniu francuskim było swego czasu napisane, że moduł impedancji dla częstotliwości 1 kHz wynosi 8 omów, podczas gdy w rzeczywistości przyjmuje on wartość 5,5 oma co jest grubo poza tolerancją. Za to w plusie poza rezonansem GDN-a jest 15 omów i wbrew pozorom nie jest to wcale najgorszy wynik jak na zestawy Tonsilowskie."

 

Alternatywna zwrotnica dla ZG-60-C201

 

Na stronach od 105 do 110 książki Tomasza Łyska  znajduje się projekt prototypowego zestawu głośnikowego "Cobalt 70" wzorniczo nawiązującego do kolumn ZG-60-C201. Zamieszczony na stronie 108 schemat ideowy prototypowej zwrotnicy może stanowić zamiennik dla oryginalnej zwrotnicy. Prototyp został zoptymalizowany pod kątem przebiegu charakterystyki modułu impedancji. Częstotliwości podziału to 500 i 4000Hz (oryginalnie 600 i 6000Hz). Zwrotnica trójdrożna drugiego rzędu.

 

Oryginalna zwrotnica ZG-60-C201

 

Poniżej wygrzebany z internetu prawdopodobnie oryginalny schemat zwrotnicy. Z uwagi iż kolumny były produkowane na rynek krajowy i export oraz stosowane były różne głośniki średniotonowe (francuski Siare 17 MSP lub tonsilowski GDM 18/40/1) zapewne zwrotnica występowała w więcej niż jednej wersji.

Schemat ideowy zwrotnicy ZG-60-C201

Pomiar impedancji kolumn Phonar A 202

Monitory do porównania

Phonar A 202  to dobrze wykonane dwudrożne monitory produkcji niemieckiej z przełomu lat 80 i 90, które do tanich nie należały. Może nie jest to w pełni sprzęt vintage, ale mogą się podobać z uwagi na użyte drewno. Sądząc po zdjęciach w internecie kolumny były produkowane w kilku wersjach. Impedancja kolumn to 4 omy, moc 50W, a pasmo przenoszenia 45-25000Hz. Obudowy o wymiarach 380x220x225 mm typu bass reflex.

Krzywa modułu impedancji kolumny Phonar A 202

Jak widać wyżej krzywa impedancji nie jest wzorcowa. Impedancja z nominalnej wartości 4 omów podnosi się w okolicach częstotliwości 2000Hz aż do 10 omów. Dwa widoczne na początku wykresu piki to rezonans obudowy z otworem oraz głośnika.

Pomiar z zasłoniętym otworem bass reflex

Po przesłonięciu otworu bass reflex książką kolumna zmienia się w zamkniętą i z wykresu znika rezonans obudowy z otworem. Częstotliwość rezonansowa głośnika w obudowie zamkniętej na poziomie 80Hz.

 

A z tym można porównać:

Pomiar krzywej impedancji. Zespół dwudrożny na GDN 16/10 i wysokotonowym

 

Phonar A 202 parametry

Na naklejonej z tyłu kolumn Phonar A 202 etykiecie z parametrami występuje nieścisłość. Częstotliwość podziału zwrotnicy jest podana po niemiecku jako 2500Hz, a po angielsku jako 4500Hz. Najprawdopodobniej pierwsza wartość jest prawidłowa.

Pomiar krzywej impedancji. Zespół dwudrożny na GDN 16/10 i wysokotonowym GDW 9/60

GDN 16/10 oraz GDW 9/60

Wykres krzywej modułu impedancji dla kolumny wyposażonej w zwrotnicę zaczerpniętą z książki Tomasza Łyska "Wprowadzenie do projektowania układów zwrotnic zestawów głośnikowych poradnik praktyczny" wydanie 2020 strona 113. 

Użyte głośniki to zgodnie z projektem Tonsil GDN 16/10 oraz GDW 9/60. Obudowa zamknięta na bazie kolumn ZgP-20 (wymiary: 210x260x420 mm) czyli nieco większych niż zastosowane w projekcie Tomasza Łyska ZG-15C (wymiary: 198x200x337 mm). Kolumny zostały silnie wypełnione materiałem tłumiącym.

Krzywa modułu impedancji GDN 16/10 i GDW 9/60

GDN 16/10 oraz GDWK 10/80/26

Wykres krzywej modułu impedancji dla kolumny wyposażonej w identyczną zwrotnicę jak wyżej. Użyte głośniki to Tonsil GDN 16/10 oraz GDWK 10/80/26. Obudowy bass-reflex od Kenwood KL-222A (wymiary: 200x290x460 mm) czyli nieco większe od zastosowanych w projekcie Tomasza Łyska. Kolumny zostały wytłumione na ściankach.

Krzywa modułu impedancji GDN 16/10 i GDWK 10/80/26

W pierwszym przypadku udało się uzyskać podobnie płaską krzywą jak w projekcie źródłowym. W drugim przypadku różnicę pogłębia prawdopodobnie zmiana głośnika wysokotonowego przy pozostawieniu bez zmian kondensatora w układzie korektora impedancji. Na końcu przebiegu moduł impedancji spada znacznie poniżej impedancji znamionowej 8 omów co należy uznać za sytuację niedopuszczalną.

 

Zmagania związane z poprawą wykresu modułu impedancji zostały opisane w serii postów począwszy od:

1. Kenwood KL-222A. GDN 16/10, GDWK 10/80/26. Poprawa krzywej impedancji

System pomiarowy audio. Dayton Audio DATS V3 na USB

DATS V3 Computer Based Audio Component Test System

Co może DATS3:

• Policzyć parametry Thiele/Small,
• Wykreślić krzywą impedancji,
• Zweryfikować strojenie obudowy,
• Sprawdzić okablowanie i działanie zwrotnicy,
• Zmierzyć cewki, kondensatory, rezystory,
• Sprawdzić poprawność działania głośnika.

YouTube: "Dayton Audio DATS v3 - recenzja, macanko, pitu pitu - życi nie urywa"

Opinia autora pod nagraniem: "Kupiłem w dobrej cenie. Szału to nie robi. W zasadzie użyje do cewek i strojenia BR/MB. Zastanów się mocno przed zakupem...."

YouTube: "DATS V2 [Reduktor Szumu]"

Z opisu pod nagraniem: "Tym razem prezentuję wam coś, co może bardzo się przydać przy samodzielnym projektowaniu i konstruowaniu zestawów głośnikowych.". Uwaga video omawia starszą drugą wersję urządzenia.

 

Rozpoczęcie pracy

 

Po zainstalowaniu bezpłatnego oprogramowania na komputerze i podłączeniu DATS3 do gniazda USB pracę rozpoczynamy od skalibrowania przewodów pomiarowych. Zwieramy ze sobą krokodylki i z menu programu na górnej belce "Impedance Analizer" wybieramy "Test Leads Calibration". Rezystancję przewodów można odczytać na dole po lewej stronie w okienku: "Test Lead Resistance". Nie powinna być ona większa od 1Ω. Teraz w trakcie pomiarów DATS3 będzie uwzględniał rezystancję przewodów pomiarowych.

DATS3 pomiar rezystancji przewodów