Czy laser dyskotekowy jest bezpieczny?

Światła disco

Dobra zabawa to nie tylko dobra muzyka, ale i dobre oświetlenie. Kto pamięta film "Gorączka sobotniej nocy" z migającym światłami parkietem, na którym do muzyki "Bee Gees" wywijał Tony Manero grany przez Johna Travoltę? Ścieżka dźwiękowa z filmu została zawarta w albumie "Saturday Night Fever: The Original Movie Sound Track".  U nas po domach królowały "Colorofony" zwane też "Iluminofonami" wspierane oryginalnym "kogutem" z milicyjnego radiowozu.

Laser czy to bezpieczne

Dziś można kupić wiele efektów oświetleniowych migających do muzyki lub w jej takt. Część z nich oparta jest na świetle laserowym i tu mnie zaintrygowało na ile jest to bezpieczne? Pięknie tańcujące, układające się we wzory, przyciągające wzrok kolorowe kulki, ale czy nie uszkodzą wzroku? Na pudełkach i w instrukcjach nie za wiele informacji.

Podział na klasy

Im wyższa klasa tym bardziej niebezpieczne urządzenie:

• Klasa 1: urządzenia bezpieczne gdyż wiązka laserowa nie wydostaje się na zewnątrz np. odtwarzacze CD (po zdjęciu obudowy mogą stać się niebezpieczne). Ze zrozumiałych względów tej klasy urządzeń oświetleniowych nie produkuje się.
  
• Klasa 2: urządzenie bezpieczne emitujące promieniowanie widzialne o mocy ciągłej nie większej od 1mW i impulsie nie przekraczającym 0,2uJ. Efektem ubocznym może być niepożądane promieniowanie UV. Decydując się na zakup laserowego urządzenia oświetleniowego na użytek domowy szukajmy urządzeń tej klasy. Wystarczającą ochroną przed tego typu laserami powinny stanowić naturalne odruchy obronne organizmu: zwężenie źrenicy, przymrużenie powieki lub odwrócenie wzroku. Nie zmienia to faktu, że nawet w przypadku "bezpiecznego" lasera nie należy patrzeć bezpośrednio w jego wiązkę, a w szczególności robić tego przez przyrządy optyczne.
  
• Klasa 3A: urządzenie niebezpieczne emitujące promieniowanie widzialne o mocy ciągłej nie większej od 5mW i impulsie nie przekraczającym 1uJ. Efektem ubocznym może być niepożądane promieniowanie niewidzialne UV i IR.
• Klasa 3B: urządzenie niebezpieczne emitujące promieniowanie widzialne i niewidzialne. Tej klasy urządzeń oświetleniowych na pewno nie kupujmy na użytek domowy. 
• Klasa 4: urządzenie niebezpieczne nie tylko dla oczu, ale i dla skóry. Omijać z daleka. Na szczęście na rynku nie są dostępne dla każdego.
  
• Klasa 3R: warto wspomnieć tą klasę gdyż pod jej szyldem często produkowane są popularne wskaźniki laserowe jako niewinne zabawki. Trafienie w oko może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Mówiąc o klasach laserów należy pamiętać, że rzeczywiste parametry mogą odbiegać od deklarowanych przez producenta lub wręcz urządzenia mogą być nieprawidłowo oznaczone, a pojedyncze sztuki mogą być zwyczajnie źle skalibrowane. Dotyczy to szczególnie tanich niemarkowych "laserowych zabawek".

Podział na kolory

Ludzkie oko z uwagi na swoją budowę najbardziej wrażliwe jest na barwę zieloną czyli przy zachowaniu tej samej mocy lasera dla oka najlepiej widoczny będzie laser zielony. Ten fakt uwzględniają producenci montując w urządzeniach wielokolorowych jako najsłabszy laser zielony. Dla wyrównania "deficytu" laser czerwony jest zwykle około dwóch razy silniejszy. W droższych urządzeniach pojawia się dodatkowo laser niebieski, który jednocześnie jest najsilniejszy.

• Lasery niebieskie - dają piękne efekty wizualne jednakże emitują najbardziej niebezpieczny zakres promieniowania (najkrótszy) w dodatku zwykle z największą mocą. W warunkach domowych z lasera niebieskiego lepiej zrezygnować.
  
• Lasery zielone - montowane w zestawach są zwykle najsłabsze z całej trójki tym samym są najbardziej bezpieczne.
  
• Lasery czerwone - emitują najdłuższą cześć promieniowania i z uwagi na moc są zwykle średnio szkodliwe z całej trójki
  

Pokazy laserowe

Iluminacje  laserowe lepiej oglądać w telewizji. W Polsce brakuje w tym zakresie regulacji, a pokazy laserowe może w zasadzie robić każdy. Były przypadki ciężkich uszkodzeń wzroku i zniszczenia sprzętu rejestrującego wyposażonego w matryce światłoczułe. Na pewno nie należy uczestniczyć w pokazach podczas których wiązki laserowe omiatają publiczność. To samo dotyczy lokali rozrywkowych. W miejscach tak oświetlonych urządzenia zostały rozmieszczone w sposób nieprofesjonalny.

Istnieją co prawda inteligentne lasery potrafiące automatycznie dostosować moc wiązki do odległości od obiektu, ale z uwagi na koszty nie sądzę aby były powszechnie stosowane w lokalach rozrywkowych.

Laserowe zagrożenia

UWAGA! Uszkodzenie wzroku może być w pierwszej chwili nieodczuwalne. Pacjent czasem dopiero po wielu dniach może się zorientować w upośledzeniu widzenia. Podstawowe niebezpieczeństwo to uszkodzenie, poparzenie siatkówki. Może być odwracalne lub nieodwracalne:

• Światło nadfioletowe 180-315 nm jest absorbowane przez rogówkę i może prowadzić do jej zapalenia.
  
• Światło o długości 315-400 nm jest absorbowane przez soczewkę i może prowadzić do katarakty.
• Światło o długości 400-1400 nm jest szczególnie niebezpiecznie gdyż przechodzi przez zewnętrzne warstwy oka praktycznie bezstratnie (bez tłumienia) i jest ogniskowane na siatkówce. W ten sposób gęstość energii na siatkówce może wzrosnąć nawet 100.000 razy prowadząc do nieodwracalnego uszkodzenia zmysłu wzroku. 
  
• Światło z zakresu 400-780 nm może prowadzić do uszkodzenia tęczówki.
• Światło o zakresie 780-1400 nm może prowadzić do oparzenia tęczówki i katarakty.
• Światło o zakresie 1400-3000 nm może prowadzić do oparzenia rogówki i katarakty.
• Światło o zakresie 3000-10000 nm może prowadzić do oparzenia rogówki.
• Dla skóry światło laserowe stanowi mniejsze zagrożenie niż dla oczu jednak może prowadzić do poparzeń, raka skóry i efektów starzenia. Szczególnie niebezpieczny jest zakres 280-315 nm.
  

Inne zagrożenia

Oprócz laserów niebezpieczne może być oświetlenie UV dające ciekawy efekt fluorescencyjny oraz stroboskopy (efekt zatrzymania ruchu) mogące emitować podczas wyładowania lampy promieniowanie UV.

Środki bezpieczeństwa

• Kupując laser na użytek domowy nie kupuj urządzenia wyższej klasy niż druga. Zrezygnuj z lasera niebieskiego. Wyszukuj urządzenia jak najsłabszego. Laser zielony 50mW lub mniej. Laser czerwony nie więcej niż 70-80mW.
  
• W domu przed podłączeniem lasera do prądu sprawdź czy w urządzeniu funkcja lasera jest wyłączona. Powinna być blokowana kluczykiem. Zapobiegnie to niekontrolowanemu oświetleniu ludzi gdy urządzenie nagle zacznie pracować.
  
• Laser zamontuj tak aby nie świecił prosto na zgromadzonych. Najlepiej przynajmniej jeden metr powyżej głów.
  
• Ustaw go tak aby nie było możliwości bezpośredniego spojrzenia w wiązkę np. gdy ktoś wstaje aby odbyć drogę króla.
  
• Ustawiając laser w "bezpieczną" stronę uważaj aby nie znajdowały się w niej elementy odbijające światło typu lustra, szkła, błyszczące żyrandole, polerowane blachy, chromowania i podobne. Wyszukuj dużych matowych powierzchni.
• Tryb pracy laser ustaw tak aby wiązki stale zmieniały położenie. Nigdy nie ustawiaj statycznego oświetlenia. "Nadzianie" się na nieruchomą wiązkę jest dużo bardziej niebezpieczne.
  
• Jeżeli masz problem z bezpiecznym rozstawieniem lasera we wnętrzu zrezygnuj z niego lub wykorzystaj np. do oświetlenia drzewa na zewnątrz. Efekt będzie widowiskowy i bezpieczny.
• Szczególną ostrożność zachowaj gdy uczestnikami spotkania są dzieci. W tym przypadku ciekawość może być prostą drogą do kłopotów zdrowotnych.
• Nigdy nie zostawiaj urządzenia bez nadzoru w innym przypadku wyłączaj funkcję lasera i zabieraj klucz blokujący ze sobą.
• Osobną grupę stanowią zagrożenia porażeniem prądem i pożarowe, o których nie należy zapominać. Ktoś coś przypadkowo potrąci, pociągnie czy zaleje i kłopoty gotowe.
  

YouTube: "Saturday Night Fever • Night Fever • Bee Gees"